Jak przygotować się do badań i kiedy je wykonać?

Często pytacie jak przygotowac się do badań i okazuje się ze wcale nie jest takie oczywiste. Dieta, pora dnia, cykl hormonalny wpływa nie tylko na poziom hormonów ale też na inne oznaczane parametry biochemiczne krwi. Jak wiecie pzed ułożeniem programu żywieniowego zachęcamy do wykonania podstawowych badań, które pozwolą ustalić dalszy tok postepowania i będą punktem odniesienia do oceny efektów naszej współpracy. W naszym odczuciu jest to niezbędne, aby odpowiednio dobrać zalecenia żywieniowe i zaadresować zgłaszane przez Was objawy. Wiemy, że badania sporo kosztują dlatego chcemy aby były miarodajne i nie wymagały powtórzeń.

Zatem, kiedy się badać i jak się do badan przygotować?

1. Pierwszy punkt będzie pewnie oczywisty, ale pamiętajcie, że przed badaniami nie należy ani głodzić się, ani też przejadać. Tzn że badania na dzień po weselu czy imprezie urodzinowej dziadka to nie najlepszy pomysł. Obfity i tłusty i bardzo słodki posiłek, zjedzony wieczorem, może zaburzyć odczyty TG, cholesterolu w tym, LDL, enzymów wątrobowych czy glukozy. Z kolei głodzenie może wpynac na glukozę, białko, bilirubinę, AST, ALT, ALP, LDH, parametry lipidowe, kreatyninę, mocznik czy sód.
2. Trzeba zwrócić uwagę nie tylko na skład, ale i na porę ostatniego posiłku. Powinien być przede wszystkim lekki np. sałatka, zupa czy kasza z warzywami. Taka kolacja powinna być zjedzona minimum 10-12 h przed badaniami, ale nie więcej niż 14 godzin.
3. Warto też pójść wcześniej spać – nie należy wykonywać badań po nieprzespanej nocy, chyba, że prowadzicie taki tryb życia przez cały czas, pracujecie na nocne zmiany lub jesteście mami maleńkich dzieci.
4. Zachowujemy minimum trzydniową przerwę od bardzo intensywnego treningu – zbyt duży wysiłek przed badaniami   marton zaburza wiele parametrów, między innymi próby wątrobowe, OB., liczba białych krwinek, czy  poziom glukozy i TG. Oczywiście jeżeli trenujecie regularnie i nie bardzo intensywnie wystarczy nie wykonywać treningu w dniu badania.
5. Badanie najlepiej wykonać z samego rana, w niedużym odstępie czasowym od wstania z łóżka – nie czekajcie z pobraniem krwi do maksymalnej godziny pracy punktu pobrań.
6. Rano na czczo należy wypić szklankę wody, aby zapewnić odpowiedni przepływ krwi – gdy jesteście odwodnieni krew staje się dużo gęstsza co może utrudniać jej sprawne pobranie. Nie pijcie też kawy gdyż jej żółciopędne działanie może wpływać na poziom bilirubiny i cholesterolu.
7. Przed badaniami warto unikać sytuacji stresujących, ponieważ nadmierna ilość stresu może zaburzać m.in. wynik TSH, glukozy, insuliny, prolaktyny czy kortyzolu.
8. Badań nie wykonujemy w trakcie przeziębienia lub infekcji, chyba, że zmagamy się z nimi od dłuższego czasu.
9. Kobiety nie powinny wykonywać podstawowych badań krwi w okresie miesiączki, wyjątek stanowi sprawdzanie poziomu poszczególnych hormonów związanych z cyklem miesięcznym. Pierwsze badania, czyli te w fazie folikularnej, najlepiej wykonać między 3. a 5. dniem cyklu, a kolejne, które wypadają w trakcie owulacji, między 12-14 dniem cyklu (przy 28-dniowym cyklu) lub na 12-14 dni przed spodziewaną miesiączką (w pozostałych przypadkach). Oznaczenia w fazie lutealnej przeprowadza się zazwyczaj ok. 21. dnia cyklu
10. Chwilę przed badaniem wypocznijcie – ok 15 min w pozycji siedzącej bezpośrednio przed pobraniem. Natomiast w trakcie badania poziomu glukozy po obciążeniu staramy się jak najmniej ruszać i emocjonować, najlepiej w trakcie czekania na poszczególnie pobrania krwi usiąść spokojnie z książką lub z jakimś przyjemnym filmem.
11. Jeżeli zażywacie na stałe leki, skonsultuj się z lekarzem, czy nie będą one wpływać na wyniki badań i czy istnieje możliwość ich zażycia po badaniu.

dietetyk kliniczny

Agnieszka Ślusarska-Staniszewska

Poradnia Dietetyczna 4LINE

JAK ROZSZERZAĆ DIETĘ? CZY MUSIMY BYĆ ORTODOKSYJNI? CZYLI BLW CZY ŁYŻECZKA?

Jeżeli tak jak ja stoicie teraz przed wyborem metody rozszerzania diety,  zdecydowanie zapraszam do przeczytania tego tekstu! Pewnie nie raz głowiliście się jak rozszerzyć dietę dziecka, od czego zacząć i w ogóle jak zacząć. Jako jedno z wątpliwości zawsze pojawia się pytanie o to czy lepiej wybrać metodę tradycyjną, czyli rozszerzanie diety poprzez łyżeczkę, czy może zgodnie z karmieniem sterowanym przez dziecko czyli BLW… Po  pierwsze odpowiedzmy sami sobie- czy rzeczywiście musimy wybierać? Czy musimy decydować się na BLW lub łyżeczkę? Moim zdaniem NIE.  Ortodoksję pozostawmy frakcjom politycznym ,czy religijnym, a my odpowiadajmy na potrzeby dziecka. Uwierzcie mi, że obie metody można pięknie łączyć. Będę chciała Wam to pokazać w kolejnym cyklu artykułów oraz filmików, które zamierzam nagrać wraz z moją córeczką.

Na początek przybliżmy dwie medtody.

CZYM JEST BLW?

„Baby led weaning”, w skrócie BLW, to bardzo modna w ostatnich latach metoda karmienia dzieci, która polega na stopniowym odstawianiu dziecka od pokarmów mlecznych (mleka mamy lub mleka modyfikowanego) całkowicie sterowanym przez dziecko. Głównym założeniem opisanej przez …. W książdce „ Bobas lubi wybór” metody jest ominięcie etapu papek i pozwoleniu dziecku na samodzielne jedzenie już od pierwszego posiłku. Metoda ta opiera się w swoim założeniu na całkowitym zaufaniu do dziecka i jego możliwości. Szczerze to bardzo pasuje mi ta koncepcja. Jakie są plusy BLW?

• Dziecko je wspólnie z rodzicami co pozwala na kształtowanie prawidłowych zachowań żywieniowych
• Dziecko ma szansę poznawać jedzenie wszystkimi zmysłami , oceniać faktury, kolory, konsystencję produktu.
• Dziecko samo bierze jedzenie do rączki i wkłada do buzi. Pozwala to na rozwój samodzielności
•  Maluchy szybciej zaczynają żuć i gryźć, co sprzyja prawidłowemu rozwojowi mowy
• BLW wspiera koordynację ruchową i manualną dziecka, mali smakosze szybciej również uczą się używać sztućców
• Dziecko decyduje ile zje i co zje co powoduje że nie zaburzamy naturalnych sygnałów głodu czy sytości
• Rodzic ma więcej czasu i może w spokoju zjeść posiłek
• Maluch chętniej próbuje nowości! Dzieci, którym pozwala się na samodzielne jedzenie są bardziej otwarte na nowe smaki i rzadziej wyrastają na niejadki. Choć nie można powiedzieć, że BLW jest receptą na wszystkie przypadki wybiórczości pokarmowej.
• Oszczędność czasu i pieniędzy (zazwyczaj przygotowuje się wspólny posiłek dla całej rodziny i wydziela część dla dziecka)

Jak zacząć? Zaczna się od małych kawałków dostosowanych do umiejętności malucha. Produkty powinny byc gotowane, pieczone, warzywa pokrojone w grube paski/słupki czy frytki. Chodzi o to aby początkowo nie były one twarde i były łatwe do złapania w raczke. Dziecko musi umieć zmiażdżyć je dziąsłami i językiem. Dobrą zasadą jest trzymanie się tego aby na talerzu nie podawać więcej niż 3 produkty na raz.

Przykłady posiłków to warzywa np. pokrojone w słupki pieczone bataty i marchew oraz różyczki brokuła, kawałki mieska, makaron w rurkach. Już na tym etapie pamiętaj aby dziecku podawać różne produkty, nie zawężajcie się tylko do tych które dziecko lubi. Różnorodonosc i wieokrotne podawanie nieakceptowanego produktu powoduje że dziecko się z nim oswaja i w końcu po 20 próbie może się. Przekona do kalafiora, który do tej pory zawsze smutno leżał na talerzu.

No dobrze, a jakie są wady BLW?

• Bałagan gdyż niestety jest on kosztem kształtującej się samodzielności dziecka
• Problem z zakupem zwarzyw czy mięsa dobrej jakości gdyż nie bazujemy na produktach przygotowanych stricte dla niemowląt
• Kolejnym problemem mogą być niedobory pokarmowe u malucha (m.in. anemia). Szczególnie jeżeli podawane produkty są monotonne i ubogie w żelazo

BLW jest metodą, która silnie zwraca się ku dziecku. To ono decyduje o tym, co zje i ile. Z założenia również dziecko nie potrzebuje żadnych gadżetów, by móc zacząć jeść. Jednak jest kilka przedmiotów, które mogą rodzicom ułatwić życie np. fotelik do karmienia z podparciem nóg, talerzyk (może być z podziałkami), folia malarska czy inna forma zabezpeczenia podłogi przed bałaganem, a także płaska łyżeczka

A ŁYŻECZKA?

Karmienie łyżeczką to klasyczna metoda rozszerzania diety, która ostatnio ma gorszy PR. Dlaczego? Dlatego, że jest właśnie klasycznym podejściem i nie została tak nowatorsko i atrakcyjnie opisana Czy jest gorsza? Nie musi być jeżeli zastosujesz ją mądrze! Przyjżyjmy się jej bliżej.

Czym jest karmienie łyżeczką? Podawaniem jedzenia łyżeczką, początkowo w zmiksowanej, gładkiej formie, następnie w postaci grudek i kawałków. Może nadal być karmieniem responsywnym tak jak BLW jeżeli tylko rozpoznasz i uszanujesz sygnały wysyłane przez Twojego malucha. Pamiętaj że o nasyceniu świadczą:

• zamykanie ust
• odwracanie głowy
• zasłanianie ust rączką
• wiercenie się na krzesełku
• zasypianie
• grymaszenie
• zaprzestanie ssania
• wypychanie łyżeczki lub smoka
• wypluwanie jedzenia

Jakie są zlaety karmienia lyżeczką? Przede wszystkim możemy do nich zaliczyć:

• Łatwiej zapanować nad bałaganem w kuchni
• Dziecko prawdopodobnie więcej zje (ważne, gdy dziecko ma np. niedobory żelaza)
• Można podawać wymieszane, różnorodne smaki
• Można wspierać się słoiczkami co zdecydowanie jest bardzo wygodne- szczególnie podczas podróży
• Nie tracimy czasu na gotowanie przy decyzji o karmieniu słoiczkami

Umiejtność pobierania pokarmu z łyżeczki jest równie ważna jak umiejętność żucia i gryzienia, a szanowanie decyzji dziecka o tym czy coś zje czy nie powinno dotyczyć każdej z metod. Karmiąc dziecko łyżeczką należy podać mu pokarm w miseczce, tak aby widziało co je. Nie powinno się karmić dzieci prosto ze słoiczka.Dobrze aby dziecko miało możliwość testowania posiłku wszystkimi zmysłami czyli dobrze aby miało możliwość ubrudzenia się,  umoczenia rączek, powąchania podawanego posiłku. Ok w takim razie jakie są wady i czy w ogóle są? Oczywiście że tak! Chociażby:

• Trudniej dowiedzieć się kiedy dziecko jest naprawdę najedzone
• To rodzic wybiera potrawy dla Swojego dziecka (a wiele wskazuje na to, że dziecko potrafi to świetnie zrobić samodzielnie)
• Dziecko nie poznaje faktury, struktury różnych składników, nie widzi jak wyglądają w
• Niezmienionej formie (np. kawałki marchewki)
• Bywa frustrujące jeżeli prowadzi się oddzielną kuchnię dla malucha i reszty rodziny
• Wymaga zaangażowania w trakcie posiłku (mama nie może jeść razem z dzieckiem)
• Decydując się na słoiczki jest to opcja zdecydowanie bardziej kosztowna niż BLW
• Naukowcy niemieccy zauważyli natomiast, że im częściej dzieci były karmione gotowym jedzeniem w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie, tym mniej warzyw spożywały. U chłopców wiązało się to dodatkowo z mniejszym spożyciem warzyw i owoców w okresie przedszkolnym i szkolnym

Cóż …każda z metod ma swoje plusy i minusy. Wiele odpowiada mi w BLW, ale też sporo pozytywów widzę w łyżeczce. Co zrobię? Połączę obie metody, a w którą stronę bardziej pójdziemy zdecyduje …Pola 🙂

dietetyk kliniczny

Agnieszka Ślusarska-Staniszewska

Czy można zmienić nawyki żywieniowe?

Czym są nawyki żywieniowe i czy można je zmienić?

Obecnie w gabinetach dietetycznych oraz mediach mówi się, że naczelną zasadą zdrowego żywienia oprócz zbilansowanej i różnorodnej diety są prawidłowe nawyki żywieniowe. Niemalże każda praca w obszarze dietetycznym zaczyna się od zmiany nawyków. Jednak czy wiemy czym dokładnie one są, jak działają i czy możemy je trwale zmienić?

Co to są nawyki żywieniowe?

Zanim odpowiemy sobie na pytanie czy jesteśmy w stanie skutecznie zmieniać nasze nawyki żywieniowe, przyjrzyjmy się samej definicji tego pojęcia. Według słownika nawyk to nabyta skłonność do sprawniejszego, bardziej mechanicznego wykonania jakiejś czynności. Inaczej rzecz ujmując nawyki to czynności, które są całkowicie zautomatyzowane. Oznacza to, że nie potrzebujemy świadomości aby je wykonywać, nie potrzebujemy nawet świadomości, żeby się ich nauczyć i często nie zdajemy sobie sprawy, że dana czynność jest naszym nawykiem. Nie wierzycie? Sprawdźmy 🙂  Wiecie którego buta zakładacie najpierw?

Skoro sam nawyk to czynność automatyczna to do czego odnosi się nawyk żywieniowy?

Nawyk żywieniowy to automatyczne zachowanie, występujące w formie schematów dotyczące czynności związanych bezpośrednio z  naszym jedzeniem.

To, że po przebudzeniu zawsze pijesz szklankę wody,  nie wyobrażasz sobie poranka bez kawy, w drodze do pracy jesz drożdżówkę, a po obiedzie zajadasz coś słodkiego to Twoje nawyki żywieniowe. Wszystkie czynności i zachowania wykonywanie automatycznie, dotyczące tego co jesz i jak jesz  mieszczą się w tej grupie.

Jak działają nawyki żywieniowe?

Nawyki funkcjonują w tak zwanej pętli nawyku. Oznacza to, że aby mógł wystąpić nawyk to najpierw musi pojawić się  jego wyzwalacz (czyli coś spowoduje, że dana czynność wystąpi), zaraz po nim jest konkretne, automatyczne zachowanie, a na samym końcu nagroda, będąca efektem tego zachowania.  Jak to wygląda w praktyce? Jeżeli mam nawyk jedzenia czegoś słodkiego po obiedzie, to abym zrobiła to automatycznie musi pojawić się bodziec wyzwalający, w tym przypadku jest to obiad i nagroda po, czyli tutaj będzie to odczucie błogości i przyjemności ze zjedzenia czegoś dobrego.

Jak wyrabiamy nawyki żywieniowe?

Okazuje się, że takie czynniki jak preferencje żywieniowe, na przykład ulubiony smak są uwarunkowane genetycznie. Jednak już od najmłodszych lat mogą być modyfikowane przez doświadczenie i wpływać na późniejsze nawyki. Niewątpliwe jest, że kluczową rolę w kształtowaniu nawyków żywieniowych odgrywają rodzice i osoby odpowiedzialne za nasze karmienie w dzieciństwie. To one przez swoje zachowania wpływają na rozwój naszych osobistych wzorców żywieniowych.  Według dostępnych danych istnieje korelacja między rodzicami, a dziećmi odnośnie zachowań żywieniowych odnośnie przyjmowania pokarmów oraz motywację do jedzenia.

Tak jak pisałam wcześniej nawyki w postaci wzorców przejmujemy już w dzieciństwie poprzez uczenie się ich od naszych rodziców i  dziadków. Nauka ta często odbywa się metodą modelowania, czyli naśladowania zachowań wybranego rodzica. Może ona przebiegać świadomie lub nie. Jedno jest pewne. Nawyki nabyte w dzieciństwie w bardzo dużej mierze rzutują na nasze zachowania  żywieniowe w dorosłym życiu.

Jak długo trwa nauka nawyku żywieniowego?

Nauka nawyku wymaga czasu. Aby pewne zachowanie stało się nawykiem i było uruchamiane z poziomu automatycznego musi zostać odpowiednią ilość razy utrwalone, Można to porównać to drążenia skały przez wodę. Na początku krople spływają po skale  i nie naruszają jej struktury. Jednak w miarę upływu czasu, jeżeli spływają odpowiednio długo i w tym samym miejscu, na skale zaczyna pojawiać się delikatny szlak, który później staje się coraz bardziej wyżłobiony. Wreszcie dochodzi do momentu, że szlak jest tak utrwalony, że  niezależnie od tego czy woda dalej spływa, czy nie on pozostaje. Dokładnie tak samo jest z naszymi nawykami.

W 2009 roku na uniwersytecie w Londynie grupa badaczy przeprowadziła eksperyment. Poprosiła 96 ochotników aby spróbowali wyrobić sobie nawyki dotyczące aktywności fizycznej, jedzenia lub picia. Wybrana czynność (codzienne picie kawy po śniadaniu) miała być wykonywana w tych samych okolicznościach. Okazało się, że osoby badane potrzebowały od 18 do 254 dni aby wybrane zachowanie stało się nawykiem. Na podstawie wyników możemy wysunąć wniosek, że wykształcenie danego schematu zależy od wielu czynników. Czas (krótszy lub dłuższy) jest niewątpliwie tutaj konieczny, jednak nie determinuje tego procesu w całości.

Ciekawostka- jak wyglądają nawyki żywieniowe Polaków?

Zastanawialiście się kiedyś jak wyglądają nasze zwyczaje żywieniowe jako społeczeństwa? Czy jako naród mamy prawidłowe wzorce żywieniowe? Szukając danych do tego artykułu natknęłam się na raport Centrum Badania Opinii Społecznej z 2014 roku pod tytułem “Zachowania Żywieniowe Polaków”. Poniżej przedstawiam kilka interesujących danych:

• 72% z nas przegryza między posiłkami słodycze, chrupki i chipsy
• po słodycze sięgają w znacznej większości młodsi i najmłodsi z nas
• co czwarty z nas podjada przed snem co najmniej kilka razy w tygodniu
• ponad połowa z nas deklaruje, że raz dziennie spożywa warzywa i owoce
• 92% Polakom zdarza się sięgać po słodycze
• 82% badanych jaka co najmniej trzy posiłki dziennie
• 60% z nas uważa, że spożywa za mało ryb, 29% kasz i ryżu, a 23% owoców

Nie są to wszystkie dane mierzone w badaniu, dlatego powstrzymuje się od ogólnej oceny.  Jednak zapoznając się z całym raportem można odnieść wrażenie, że zaczynamy zwracać uwagę na wpływ żywności na nasze zdrowie.

Czy nawyki żywieniowe można zmienić?

Nawyki możemy modyfikować, możemy uczyć się nowych, ale nie możemy nabytych już nawyków usuwać. O co chodzi z tym usuwaniem? Załóżmy, mamy nawyk, którego nie chcemy. Wiemy już, że nie jestesmy wstanie się go pozbyć. Jakie więc mamy możliwości w tej sytuacji?  Niechciany nawyk możemy zastąpić innym. Wówczas w pętli tego danego nawyku zostaje ten sam wyzwalacz i ta sama nagroda, zmienia się natomiast samo zachowanie. Wróćmy do mojego niechcianego nawyku jedzenia słodyczy po obiedzie. Co prawda nie jestem w stanie pozbyć się go, ale mogę go zmodyfikować, na przykład w taki sposób, że po obiedzie zamiast zjedzenia czegoś słodkiego, poczytam moje ulubione czasopismo. Dzięki temu poczuję się zrelaksowana i również (jak w przypadku zjedzenia słodycza) sprawi mi to przyjemność.

Zarówno przy modyfikowaniu starych nawyków lub nauce nowych należy pamiętać, że jest to trudny proces, który po pierwsze trwa w czasie, a po drugie  jest dla nas niekomfortowy Musimy pamiętać, że czynność staje się nawykiem, kiedy zaczynamy wykonywać ją automatycznie, bez udziału świadomości, a do tego wymagana jest określona liczba powtórzeń.  Warto brać to pod uwagę i uzbroić się w cierpliwość.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Wam zjawisko oraz specyfikę powstawania, funkcjonowania i zmiany nawyków żywieniowych. Wierzę, że ten tekst choć odrobinę zwiększy Waszą świadomość na temat indywidualnych zachowań żywieniowych i pokaże jak możecie zmodyfikować te niewłaściwe.

Paulina Pawełczyk, psycholog, psychodietetyk.

Bibliografia:

1. Wieczorkowska – Wierzbińska G., Psychologiczne ograniczenia. Warszawa; 2011. [przeglądany: 26 września 2018 r.] Dostępny w: https://www.motywacja.biz/downloads/books/id4941-psychologiczne-ograniczenia-monografia.pdf
2. Ogińska-Bulik, N. Psychologia nadmiernego jedzenia. Łódź: Wydawnictwo UŁ; 2004.
3. Lally, P., Van Jaarsveld, C, H, M, Potts, H., Wardle, J. How are habits formed: Modelling habit formation in the real world. [przeglądany: 09 grudnia 2018 r.] Dostępny w: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ejsp.674
4. Słownik PWN. [przeglądany 9 grudnia 2018 r.] Dostępny w: https://sjp.pwn.pl/slowniki/nawyk.html
5. Komunikat z badań CBOS, Warszawa 2014. [przeglądany 09 grudnia 2018 r.] Dostępny w: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_115_14.PDF
6. Roszko-Kirpsza, I., Olejnik, B., J., Zalewska, M., Marcinkiewicz, S., Maciorkowska, E. Wybrane nawyki żywieniowe, a stan odżywienia dzieci i młodzieży regionu Podlasia. [przeglądany 9 grudnia 2018 r.] Dostępny w: http://www.phie.pl/pdf/phe-2011/phe-2011-4-799.pdf
7. Scaglioni, S., Salvioni, M., Gamlimberti, C. Influence of parental attitudes in the development of children eating behaviour. [przeglądany 9 grudnia 2018 r.] Dostępny w: https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/influence-of-parental-attitudes-in-the-development-of-children-eating-behaviour/20F431E346074B8255585DACAD7BA109
8. Wanat, G., Grochowska- Niedworok, E., Kardas, M., Całyniuk, B. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe i związane z nimi zagrożenie dla zdrowia wśród młodzieży gimnazjalnej. [przeglądany 9 grudnia 2018 r.] Dostępny w: http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2011/hyg-2011-3-381.pdf